Η σηµασία του συνδετικού ιστού στην κινέζικη ιατρική

Περίληψη

Ο συνδετικός ιστός επιτελεί διάφορες λειτουργίες καθώς σε αυτόν ανήκουν οι ιστοί χονδρικός και οστίτης, το αίµα καθώς και ο στηρικτικός ιστός. Αν και στα κλασσικά κείµενα της Κινέζικης Ιατρικής δεν υπάρχει έννοια ταυτόσηµη µε αυτήν του συνδετικού ιστού, υπάρχουν έννοιες, όπως ο τριπλός θερµαστής, οι οποίες φαίνεται εν µέρει να περιγράφουν το στηρικτικό ιστό. Ο βελονισµός ενός σηµείου βελονισµού επηρεάζει το συνδετικό ιστό και τα κύτταρα τα οποία βρίσκονται µέσα του και αυτό µέσω συγκεκριµένων µηχανισµών µπορεί να οδηγήσει στη µετεγγραφή συγκεκριµένων γονιδίων. Σύµφωνα µε πρόσφατες δηµοσιευµένες µελέτες, οι τεχνικές της Κινέζικης Ιατρικής που παρεµβαίνουν στο συνδετικό ιστό, µε τρόπους όπως ο καυτηριασµός του µε πυρακτωµένη βελόνα ή η τοµή του µε µαχαίρι-βελόνα ή µικρό µαχαίρι-βελόνα είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατικές.

 

---

Εισαγωγή

Σηµαντικοί δάσκαλοι της Κινέζικης Ιατρικής (ΚΙ) τονίζουν τη σηµασία του συνδετικού ιστού στη διάγνωση και τη θεραπεία της ΚΙ. Δάσκαλοι όπως ο ιατρός Τσιού Γιά Τσανγκ, ο οποίος βρίσκεται στην Τάι Βαν και ταξιδεύει πολύ συχνά σε επαρχίες της Κίνας για να διδάξει το σύστηµα του βελονισµού Τούνγκ, αναφέρει πως ο δάσκαλός του, ο ιατρός Τουνγκ, χρησιµοποιούσε τεχνικές «ρύθµισης των καναλιών» (tiáo jīng mài, 调经脉) οι οποίες εφαρµόζονταν απευθείας στον υποδόριο συνδετικό ιστό. Ο Λίου Εν Μινγκ, ιατρός που κατοικεί στο Χόνγκ Κόνγκ και ταξιδεύει στην Κίνα για να διδάξει την τεχνική βελονισµού που ονοµάζεται «νηµατοειδής πυρακτωµένη βελόνα» (háo huŏ zhēn, 豪火针) αναφέρει ότι η ψηλάφηση των ιστών του ασθενούς είναι καθοριστικής σηµασίας για τη σωστή διάγνωση και θεραπεία µε το βελονισµό. Με την ψηλάφηση, αναφέρει ο Λίου Εν Μινγκ, εκτός των άλλων µπορούµε να εντοπίσουµε αθροίσεις του συνδετικού ιστού οι οποίες δρουν ως εστίες παθολογίας για συγκεκριµένες περιοχές του σώµατος αλλά και για ολόκληρο τον οργανισµό. Άλλος ένας δάσκαλος που αναφέρεται στη σηµασία του συνδετικού ιστού για την κατανόηση της παθολογίας του ασθενή είναι ο ιατρός Βανγκ Τζου Γι. Ο Βανγκ Τζου Γι ειδικεύεται στη διαγνωστική µέθοδο «ψηλάφηση των καναλιών» και αναφέρει πως µεταξύ των ευρηµάτων της ψηλάφησης των καναλιών, βρίσκονται και αλλαγές που παρουσιάζονται στο συνδετικό ιστό.

Το άρθρο αυτό προσπαθεί να ρίξει φως στο ρόλο του συνδετικού ιστού στην παθολογία του ασθενή, στη διάγνωση και τη θεραπεία που θα κάνει ο ασκών την ΚΙ. Γνωρίζουµε πως το θέµα αυτό είναι πολύ µεγάλο και πολύπλευρο και η έκτασή του δεν επιτρέπει την πλήρη ανάπτυξή του στο παρόν κείµενο. Πρέπει επίσης να τονιστεί πως σε καµία περίπτωση δεν γίνεται προσπάθεια ταύτισης εννοιών της ΚΙ, των σηµείων βελονισµού και των καναλιών τζινγκ µάι (jīng mài, 经脉) µε το συνδετικό ιστό. Τέτοιου είδους ταυτίσεις γίνονται προφανώς από όσους δεν έχουν µελετήσει επαρκώς την ΚΙ και πιστεύουν πως τα κανάλια της ΚΙ είναι µόνο µια προεπιστηµονική απόπειρα χαρτογράφησης αιµοφόρων αγγείων, νεύρων, λεµφικών αγγείων και συνδετικού ιστού. Σήµερα οι µελετητές της ΚΙ συµπεραίνουµε πως οι δηµιουργοί εννοιών της ΚΙ, όπως της θεωρίας των καναλιών, έλαβαν υπόψη βασικές ανατοµικές δοµές του σώµατος. Αυτό έγινε όµως για την περιγραφή µιας σειράς ευρύτερων εννοιών που σχετίζονται µε την ανθρώπινη φυσιολογία, την εξέλιξη της παθολογίας και τους µηχανισµούς θεραπείας.

 

1. Ο συνδετικός ιστός, οι περιτονίες και το σύστηµα Μπόνγκαν

1.1 Συνδετικός ιστός:

Ο συνδετικός ιστός γνωρίζουµε πως επιτελεί διάφορες λειτουργίες καθώς σε αυτόν ανήκουν οι ιστοί χονδρικός και οστίτης, το αίµα και ο στηρικτικός ιστός. Ο συνδετικός ιστός αποτελείται από κύτταρα, ίνες και εξωκυττάρια θεµέλια ουσία. Στο άρθρο αυτό θα µας απασχολήσει ο στηρικτικός ιστός, κύρια χαρακτηριστικά του οποίου είναι οι εξωκυττάριες ίνες και η θεµέλια ουσία. Ο συνδετικός ιστός οµαδοποιείται κατά τύπους: α) ο εµβρυϊκός συνδετικός ιστός ή µεσέγχυµα από τον οποίο προέρχονται σχεδόν όλα τα είδη των κυττάρων του συνδετικού ιστού β) ο πυκνός συνδετικός ιστός ο οποίος είναι δοµικό υλικό των τενόντων και των συνδέσµων, ενώ επίσης στηρίζει την επιδερµίδα και σχηµατίζει την προστατευτική κάψα που περιβάλλει το ήπαρ και το σπλήνα, γ) ο χαλαρός συνδετικός ιστός που γεµίζει τους ενδιάµεσους χώρους και υποστηρίζει τα όργανα, δ) ο λιπώδης συνδετικός ιστός ο οποίος αποθηκεύει λίπος και ε) ο δικτυωτός συνδετικός ιστός ο οποίος έχει υποστηρικτικό ρόλο σε διάφορα όργανα1, 2, 3.

 

1.2 Περιτονίες:

Οι περιτονίες είναι ένα ιδιαίτερο δίκτυο συνδετικού ιστού που βρίσκεται σε ολόκληρο το σώµα για την προστασία και στήριξη δοµών του σώµατος. Για εκπαιδευτικούς λόγους µπορεί να χωριστεί στην επιπολής περιτονία, την εν τω βάθει περιτονία και την βαθύτερη περιτονία. Η επιπολής περιτονία αλλιώς λέγεται υποδόριος ιστός, είναι χαλαρός συνδετικός ιστός που εντοπίζεται κάτω από το χόριο του δέρµατος. Η περιτονία αυτή περιέχει εναποθέσεις λίπους οι οποίες αν αυξηθούν δηµιουργούν κυρίως την πρωτογενή κυτταρίτιδα. Η εν τω βάθει περιτονία είναι ινώδης συνδετικός ιστός που βρίσκεται κάτω από την επιπολής περιτονία. Η περιτονία αυτή περιβάλλει µύες και µυϊκές οµάδες και εµπεριέχει το επιµύϊο που περιβάλλει τον καθένα µυ ξεχωριστά, το περιµύϊο που περιβάλλει τα µυϊκά δεµάτια του κάθε µυ και το ενδοµύϊο που περιβάλει την κάθε µυϊκή ίνα. Εκτός από τους µύες η εν τω βάθει περιτονία περιβάλει αδένες νεύρα και αγγεία, ενώ σε πολλά σηµεία του σώµατος συνδέεται µε το περιόστεο. Η βαθύτερη περιτονία βρίσκεται µέσα στην σκληρά µήνιγγα και προστατεύει το κεντρικό νευρικό σύστηµα4 .

 

1.3 Σύστηµα Μπόνγκαν:

Το σύστηµα Μπόνγκαν (ΣΜ) περιγράφεται ως ένα κυκλοφορικό σύστηµα το οποίο αντιστοιχεί στα κλασσικά κανάλια του βελονισµού. Το σύστηµα αυτό ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 από τον Μπόνγκαν Κιµ, Κορεατικής καταγωγής. Το ΣΜ αν και είχε αγνοηθεί και ξεχαστεί για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα, πρόσφατα σηµαντικά τµήµατα του όπως το ΣΜ µέσα στα αιµοφόρα αγγεία, το ΣΜ µέσα στα λεµφικά αγγεία, το ΣΜ σε εσωτερικά όργανα και το ΣΜ στις εγκεφαλικές κοιλίες έχουν επιβεβαιωθεί σε πειράµατα που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση της Νότιας Κορέας. Το ΣΜ αποτελείται από αρκετά υποσυστήµατα εντοπισµένα σε διάφορες περιοχές του σώµατος. Τα υποσυστήµατα αυτά βρίσκονται στο δέρµα, εσωτερικά και εξωτερικά κατά µήκος των αιµοφόρων και λεµφικών αγγείων, στο περίβληµα αλλά και το παρέγχυµα των εσωτερικών οργάνων, στο κεντρικό νευρικό σύστηµα και τα περιφερικά νεύρα. Στο σύστηµα αυτό κυκλοφορεί υγρό το οποίο µεταξύ άλλων περιέχει νευροδιαβιβαστές όπως αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη, υαλουρονικό οξύ, αµινοξέα και ελεύθερα νουκλεοτίδια. Το ΣΜ φαίνεται να εξηγεί εν µέρει τον τρόπο λειτουργίας του βελονισµού5 .Το ΣΜ είναι στην ουσία µέρος του συνδετικού ιστού το οποίο εντοπίζεται σε ολόκληρο το σώµα.

 

2. Συνδετικός ιστός και έννοιες της ΚΙ

2.1 Αναφορές στα κλασσικά κείµενα:

Στα κλασσικά κείµενα της ΚΙ δεν υπάρχει ταυτόσηµη έννοια µε αυτή του συνδετικού ιστού. Όµως υπάρχουν αναφορές σε έννοιες οι οποίες πολύ πιθανόν να σχετίζονται µε τον συνδετικό ιστό. Στο πρώτο κεφάλαιο των κειµένων «Πνευµατικός Άξονας» (líng shū, 灵枢) γίνονται αναφορές σε «µεµβράνες» και «συστήµατα συνδετικών µεµβρανών» καθώς και στο «χουάνγκ» (huāng,肓). Μελετητές των «Κλασσικών Κειµένων του Κίτρινου Αυτοκράτορα» (huáng dì nèi jīng, 黄帝内经) όπως η Κίκο Ματσιµότο και ο Στέφεν Μπιρτς, πιστεύουν ότι µε το συγκεκριµένο όρο γίνεται αναφορά σε µεµβράνες οι οποίες υπάρχουν µεταξύ των οργάνων, των µυών και των οστών6 . Ο Τσεν Γιάν, συγγραφέας του «Πραγµατεία Περί Παθήσεων, Συνδρόµων, και Βοτανικών Συνταγών που Σχετίζονται µε την Ενοποίηση των Τριών Αιτιών» (sān yīn jí yī bìng zhèng fāng lùn, 三因极一病证方 论) που γράφτηκε το 1174, πίστευε πως για να µπορεί ο τριπλός θερµαστής να επιτελεί τις λειτουργίες του θα πρέπει να έχει υλική υπόσταση.

 

2.2 Τριπλός θερµαστής και συνδετικός ιστός:

Εδώ να υπενθυµίσουµε πως οι απόψεις των κλασσικών κειµένων για την υλική ή µη υπόσταση του τριπλού θερµαστή διίστανται. Ο Τσεν Γιάν περιέγραψε τη φυσική µορφή του τριπλού θερµαστή σε ανατοµική θέση του σώµατος όπου εντοπίζεται συνδετικός ιστός. Συγκεκριµένα ο Τσε Γιάνγκ αναφέρει πως ο τριπλός θερµαστής έχει µεµβράνες από λίπος οι οποίες είναι περίπου όσο µια παλάµη σε πλάτος, βρίσκεται πρόσθια της ουροδόχου κύστης µε δύο µεµβράνες ή αγγεία που ανέρχονται κατά µήκος της σπονδυλικής στήλης7 . Το σηµείο αυτό που περιγράφεται από τον συγγραφέα ως η υλική υπόσταση του τριπλού θερµαστή, παρουσιάζει διόγκωση σε περιπτώσεις παχυσαρκίας και ειδικά κεντρικής παχυσαρκίας. Αυτό ίσως εξηγεί και το σηµαντικό ρόλο που παίζει το κανάλι σάο γιάνγκ του άνω άκρου στην αντιµετώπιση της παχυσαρκίας. Στα κείµενα του 1366 «Το Πραγµατικό Νόηµα της Πραγµατείας των Δύσκολων Θεµάτων» (nàn jīng bĕn yì, 难经本 义) ο Χουά Σόου αναφέρει πως ο τριπλός θερµαστής βρίσκεται µέσα στη µεµβράνη του διαφράγµατος, ως λιπώδης µεµβράνη. Επίσης αναφέρει πως ο τριπλός θερµαστής είναι ο χώρος µεταξύ των πέντε γιν και έξι γιάνγκ οργάνων8 . Εδώ µπορούµε να υποθέσουµε ότι αυτό που βρίσκεται στο χώρο µεταξύ των οργάνων είναι ο συνδετικός ιστός που τα συνδέει. Αυτή η υπόθεση ενισχύεται από τον ιατρό Βανγκ Τζου Γι ο οποίος αναφέρει πως ο τριπλός θερµαστής µεταξύ άλλων είναι το περίβληµα των οργάνων, των µυών, των νεύρων και των αγγείων, από το οποίο πορεύεται ελεύθερα το γιουάν-πρωταρχικό τσι (yuán qì, 元气). Επίσης ο Βανγκ Τζου Γι αναφέρει πως ο τριπλός θερµαστής είναι ο εξωκυττάριος χώρος, ο χώρος ο οποίος γεµίζει υγρά στο σώµα, καθώς και το µεσεντέριο9 . Επιπλέον πληροφορίες για την σύνδεση τριπλού θερµαστή µε το συνδετικό ιστό αντλούµε από τον ιατρό Γιού Μπο ο οποίος έγραψε αναφερόµενος στον διάσηµο ιατρό Νταν Σι πως ο τριπλός θερµαστής είναι ένα περιτύλιγµα το οποίο ελέγχει τα έντερα και το στόµαχο. Επίσης αναφέρει πως η λιπώδης µεµβράνη (προφανώς αναφέρεται στον υπεζωκότα) στο στήθος ονοµάζεται άνω θερµαστής και πως στο σώµα υπάρχουν λιπώδεις µεµβράνες οι οποίες βρίσκονται στον κορµό του σώµατος, αλλά και το σώµα γενικά, που καλύπτουν εξωτερικά τα πέντε γιν όργανα και τα έξι γιάνγκ όργανα10. Από τα παραπάνω συµπεραίνουµε πως σύµφωνα µε τα κλασσικά κείµενα καθώς και αρχαίους και σύγχρονους µελετητές της ΚΙ, υπάρχουν αναφορές στον στηρικτικό συνδετικό ιστό κυρίως ως µέρος του τριπλού θερµαστή.

 

3. Ο συνδετικός ιστός στη διάγνωση της ΚΙ

3.1 Πρόσθια σηµεία-µου και συνδετικός ιστός:

Ο Ιάπωνας Γιοσίο Μανάκα παρατήρησε πως στην κατακεκλιµένη θέση, τα πρόσθια eski.indd 28 13/03/2015 10:10 ΠΜ 29 Γιάννης ∆ηµητρίου σηµεία µου (mù xué, 募穴) συχνά δεν παρουσίαζαν ευαισθησία κατά την άσκηση πίεσης σε αυτά, παρότι υπήρχε πρόβληµα στο σχετιζόµενο όργανο. Εδώ να θυµίσουµε πως τα πρόσθια σηµεία µου είναι ευαίσθητα στην πίεση σε περίπτωση που το όργανο µε το οποίο σχετίζονται βρίσκεται σε κατάσταση παθολογίας. Για παράδειγµα το πρόσθιο σηµείο µου του ήπατος LV14 Κυκλική Πύλη (qī mén, 期门) πιθανότατα να είναι ευαίσθητο στην πίεση σε περίπτωση που υπάρχει ηπατική παθολογία. Σύµφωνα µε τον Γιοσίο Μανάκα, σε περίπτωση που ο ασθενής τοποθετηθεί σε πρηνή θέση, συχνά το σηµείο πλέον παύει να αντιδρά, εκτός και αν δηµιουργηθεί τάση στα κανάλια τοποθετώντας τα άκρα του σώµατος σε ειδικές θέσεις όπως στροφή, κάµψη, έκταση. Για παράδειγµα παρατηρήθηκε πως ασθενής µε προβλήµατα στο λεπτό έντερο δεν παρουσίασε ευαισθησία στην πίεση του σηµείου RN 4 Αποθήκη Πρωταρχικού Τσι (guān yuán, 关元) το οποίο είναι το πρόσθιο σηµείου µου του λεπτού εντέρου, ενώ µετά την τοποθέτηση του άνω άκρου σε θέση ώστε να δηµιουργηθεί τάση στο κανάλι τάι γιάνγκ του άνω άκρου, το σηµείο άρχισε να αντιδρά και να παρουσιάζει ευαισθησία6 . Για αυτό και υπάρχει η υπόθεση πως στα πρόσθια σηµεία µου, προσφύεται συνδετικός ιστός που συνδέεται µε διαφορετικά κανάλια, τα οποία όταν διαταθούν µεταφέρουν την τάση τους στον κορµό του σώµατος.

 

3.2 Ψηλάφηση και συνδετικός ιστός:

Μία από τις τέσσερις βασικές µεθόδους της διάγνωσης της ΚΙ είναι η ψηλάφηση. Η ψηλάφηση εφαρµόζεται σε τµήµατα του σώµατος, στα κανάλια και στα σηµεία βελονισµού. Στα κείµενα «Πνευµατικός Άξονας» (líng shū, 灵枢) στο κεφάλαιο για τα κανάλια (jìng mài piān, 静脉篇) αναφέρεται πως «τα δώδεκα κανάλια, κρύβονται µεταξύ του χώρου των µυών, βαθειά και σε σηµείο που δεν φαίνονται. Συχνά φαίνονται …τα κανάλια λουό» (jīng mài shí èr zhě, fú xíng fēn ròu zhī jiān, shēn ér bù jiàn; Qí cháng jiàn zhě,… jiē luò mài yě, 经脉十二者， 伏行分肉之间，深而不见；其常见者，。。。皆络脉也) 10. Σε αυτό το χώρο µεταξύ των µυών στον οποίο αναφέρονται τα κλασσικά κείµενα, γνωρίζουµε σήµερα πως υπάρχει συνδετικός ιστός, τις περισσότερες φορές µαζί µε αγγεία και νεύρα. Στο εικοστό ένατο κεφάλαιο των κειµένων «Πνευµατικός Άξονας» τα σηµεία βελονισµού (shū xué, 俞穴) αναφέρονται ως «τζιε-αρθρώσεις» (jié, 節) όπως οι αρθρώσεις που συναντάµε σε ένα καλάµι, οι οποίες αναφέρεται πως «είναι το κάλυµµα των οργάνων»10. Δηλαδή τα σηµεία βελονισµού είναι το κάλυµµα των οργάνων, µε τον ίδιο τρόπο που ο φλοιός είναι το κάλυµµα του κορµού ενός δέντρου. Η αναφορά στα κλασσικά κείµενα για «κάλυµµα των οργάνων» το οποίο βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια του σώµατος, θα µπορούσε να είναι κάτι που στις µέρες µας θα περιγράφαµε ως συνδετικό ιστό. Η εξέταση των καναλιών (jīng luò jiăn chá, 经络检查) είναι η διαγνωστική µέθοδος που αναβίωσε ο ιατρός Βανγκ Τζου Γι η οποία σαν σκοπό έχει την άντληση πληροφοριών από τα κανάλια και τα σηµεία του σώµατος. Δεδοµένου ότι όλοι οι µεσηµβρινοί (όλα τα κανάλια) βρίσκονται κυρίως µεταξύ των µυών ή µεταξύ των µυών και των οστών, σε περιοχές δηλαδή που εντοπίζουµε κυρίως συνδετικό ιστό, φανερώνεται η σηµασία που έχει ο συνδετικός ιστός στη διάγνωση µέσω της ψηλάφησης.

 

4. Συνδετικός ιστός, ντε τσι-άφιξη του τσι και τσι τζι-πιάσιµο του τσι

4.1 Ντε τσι και συνδετικός ιστός:

Ο ιάπωνας Ναγκαχάµα αναφέρει πως όταν η βελόνα ακουµπά επάνω σε επιφανειακά στρώµατα συνδετικού ιστού παράγεται ισχυρό ντε τσι-άφιξη του τσι (dé qì, 得气) και µικρής τάσης ηλεκτρικά δυναµικά. Δηλαδή ο Ναγκαχάµα αντιλαµβάνεται το ντε τσι ως µεταβολές ηλεκτρικού δυναµικού που παρουσιάζονται όταν η βελόνα ακουµπά το συνδετικό ιστό. Αναφέρει πως σηµεία βελονισµού που είναι ευαίσθητα στην ψηλάφηση λόγω του ότι αντανακλούν την παθολογία κάποιου µέρους του οργανισµού, παρουσιάζουν διαφορετικές µεταβολές δυναµικού από τα σηµεία που δεν είναι ευαίσθητα. Τελικά τα ηλεκτρικά αυτά δυναµικά µεταφέρονται στον τόπο παθολογίας για να δράσουν θεραπευτικά11. Άλλοι µελετητές πιστεύουν όσον αφορά τη θεραπευτική πρακτική ότι όταν τα σηµεία βρίσκονται βαθιά µέσα στο σώµα, η βελόνα πρέπει να φτάσει σε βαθύτερα στρώµατα για την επίτευξη ντε τσι και θεραπευτικού αποτελέσµατος9 . Οι διαφορές αυτές εκτός των άλλων, αντανακλούν της διαφορές του Ιαπωνικού από τον Κινέζικο βελονισµό.

 

4.2 Αρπαγή της βελόνας:

Το ντε τσι-άφιξη του τσι σύµφωνα µε τους συγγραφείς του άρθρου «βιοµηχανική απάντηση στο βελονισµό» έχει µία αισθητική συνιστώσα η οποία εκλαµβάνεται από τον ασθενή ως πόνος, αίσθηµα βάρους, αίσθηµα εσωτερικής κίνησης κ.λπ, καθώς και µια βιοµηχανική συνιστώσα την οποία αντιλαµβάνεται ο θεραπευτής ως ένα τράβηγµα των ιστών προς τα έσω, το οποίο µπορούµε να ονοµάσουµε «αρπαγή της βελόνας»11. Όσον αφορά την «αρπαγή της βελόνας» άλλοι µελετητές αναφέρουν πως δεν πρόκειται για το ντε τσι, µιας που σύµφωνα µε της το ντε τσι είναι κάτι το οποίο αντιλαµβάνεται µόνο ο ασθενής, αλλά για τσι τζι-πιάσιµο του τσι (qì zhì, 气至). Σε αυτή την αίσθηση είχαν αναφερθεί και τα κείµενα «Οδηγός στο Βελονισµό και την Μοξοθεραπεία» (zhēn jiŭ zhĭ nán, 针灸指南) λέγοντας πως η αίσθηση όταν πιάνεται το τσι είναι ίδια µε αυτή που έχει ο ψαράς που πιάνει ψάρι µε πετονιά12. Η «αρπαγή της βελόνας» είναι µετρήσιµο µέγεθος το οποίο υπολογίζεται µε τη µέτρηση της δύναµης που απαιτείται για την αποµάκρυνση της βελόνας από το εσωτερικό του σώµατος. Έρευνες δείχνουν πως η δύναµη που απαιτείται για την αποµάκρυνση της βελόνας είναι κατά µέσο όρο 18 φορές µεγαλύτερη όταν έχει γίνει χειρισµός στροβιλισµού προς µία ή δύο κατευθύνσεις, από τις περιπτώσεις που δεν έχει γίνει χειρισµός, κάτι που σύµφωνα µε τους ερευνητές σηµαίνει ότι δεν έχει επιτευχθεί ντε τσι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρηµα ότι η δύναµη που απαιτείται για την αποµάκρυνση της βελόνας σε σηµεία βελονισµού είναι σαφώς µεγαλύτερη απ΄ ότι σε σηµεία ελέγχου, δηλαδή σε σηµεία που δεν υπάρχουν γνωστά σηµεία βελονισµού. Παρότι στο παρελθόν υπήρξαν µελέτες που χρησιµοποιούσαν ηλεκτροµυογράφηµα για να υποστηρίξουν πως η «αρπαγή της βελόνας» οφείλεται σε µυϊκό σπασµό, φαίνεται πως τελικά δεν επιβεβαιώνονται και πως το φαινόµενο αυτό οφείλεται στην περιέλιξη του συνδετικού ιστού γύρω από τη βελόνα. Αυτό φαίνεται λογικό λαµβάνοντας υπόψη πως η «αρπαγή της βελόνας» παρατηρείται και σε περιοχές του σώµατος που δεν υπάρχουν µυϊκές ίνες, όπως ο καρπός για παράδειγµα. Τελικά αποδείχθηκε από eski.indd 29 13/03/2015 10:10 ΠΜ 30 τους συγγραφείς του άρθρου «βιοµηχανική απάντηση στο βελονισµό» ότι αν και ο µυϊκός σπασµός παίζει κάποιο ρόλο στο φαινόµενο της «αρπαγής της βελόνας», δεν είναι το πρωταρχικό αίτιό του. Το βασικό αίτιο είναι η σύνδεση ινών ελαστίνης και κολλαγόνου που βρίσκονται περιµετρικά της βελόνας, µε τον ιστό στον οποίο βρίσκεται τοποθετηµένη η βελόνα, συγκρατώντας την, κρατώντας την στην θέση της και δυσκολεύοντας τη µετακίνησή της. Η αλλαγή της διάταξης του εξωκυττάριου συνδετικού ιστού που συµβαίνει ως αποτέλεσµα της µετακίνησης των παραπάνω ινιδίων επηρεάζει και τα κύτταρα που βρίσκονται µέσα στο συνδετικό ιστό11.

 

5. Συνδετικός ιστός και θεραπεία στην ΚΙ

5.1 Μηχανισµός δράσης βελονισµού:

Δεν είναι λίγες οι µελέτες που έχουν γίνει για τη διερεύνηση των µηχανισµών δράσης του βελονισµού. Φαίνεται πως ο συνδετικός ιστός διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην εξήγηση της θεραπευτικής δράσης του βελονισµού. Σε µικροσκοπικό επίπεδο περιγράφηκε παραπάνω πως ο βελονισµός ενός σηµείου βελονισµού, και όχι ενός τυχαίου σηµείου ελέγχου, επηρεάζει τον εξωκυττάριο συνδετικό ιστό και τα κύτταρα τα οποία βρίσκονται µέσα του. Το ερώτηµα που προκύπτει είναι εάν τελικά η µεταβολή του συνδετικού ιστού εξηγεί τη θεραπευτική δράση του βελονισµού. Για να απαντήσουµε στο ερώτηµα αυτό, πρέπει να συνεχίσουµε να εξερευνούµε το µικρόκοσµο.

Τα κύτταρα πιστεύεται ότι βρίσκονται σε µια δυναµική κατάσταση ισορροπίας, συνάρτηση της κατάστασης πολυµερισµού του κυτταροσκελετού, της ποσότητας της εξωγενούς εφαρµοζόµενης δύναµης παραµόρφωσης, καθώς και του αριθµού και της ποιότητας των εστιακών συµφύσεων4,13. Αυτή η κατάσταση ισορροπίας συνδέεται µε πολύπλοκες αλληλουχίες γεγονότων, όπως η ενεργοποίηση των ενδοκυττάριων οδών σηµατοδότησης µε φωσφορυλίωση της κινάσης εστιακών συµφύσεων και της κινάσης ρυθµιζόµενης από εξωκυττάρια µηνύµατα (ERK). Η κυτταρική παραµόρφωση που παρουσιάζεται κατά το ντε τσι µπορεί να οδηγήσει σε αυτοκρινή απελευθέρωση αυξητικών παραγόντων, δέσµευση των κυττάρων σε εξωκυτταρικούς υποδοχείς και ενεργοποίηση της ERK. Η φωσφορυλίωση της ERK µπορεί να οδηγήσει σε ενεργοποίηση της ριβοσωµικής S6 κινάσης, η οποία µπορεί να ενεργοποιήσει την πρωτεϊνική σύνθεση. Ενεργοποιηµένη ERK µπορεί να εισέλθει στον κυτταρικό πυρήνα και να ρυθµίσει την έκφραση παραγόντων µετεγγραφής των γονιδίων ή να ενεργοποιήσει δεσµευτικές πρωτεΐνες του πυρήνα όπως είναι η ΝF-κΒ, η οποία µπορεί να προωθήσει τη µετεγγραφή ειδικών γονιδίων που αποκρίνονται στο στρες13. Μελέτες λοιπόν δείχνουν πως η εφαρµογή µηχανικού στρες στα κύτταρα µέσω του βελονισµού επηρεάζει την κυτταρική λειτουργία, προκαλεί τη µετάδοση σηµάτων και την έκφραση γονιδίων4 . Αυτοί οι µηχανισµοί µπορεί να εξηγήσουν τα θεραπευτικά αποτελέσµατα του βελονισµού που διαρκούν για ηµέρες, εβδοµάδες, ή ακόµη και µόνιµα13.

 

Δηµοσιευµένες µελέτες: Παρακάτω γίνεται αναφορά σε πρόσφατες δηµοσιευµένες µελέτες, οι οποίες και αποδεικνύουν µε επιστηµονικό τρόπο το οφθαλµοφανές. Δηλαδή τα άµεσα αποτελέσµατα που έχουν τεχνικές που παρεµβαίνουν στο συνδετικό ιστό, όπως είναι ο καυτηριασµός του µε πυρακτωµένη βελόνα ή η τοµή του µε µαχαίρι-βελόνα (zhēn dāo, 针刀) ή µικρό µαχαίρι-βελόνα (xiăo zhēn dāo, 小针刀). Λιγότερο επεµβατικές µέθοδοι της ΚΙ όπως το τουί-να έχουν πολύ καλά θεραπευτικά αποτελέσµατα χρησιµοποιώντας τεχνικές δια χειρών στο συνδετικό ιστό. Ένα από τα σηµαντικότερα περιοδικά για το βελονισµό στην Κίνα, το περιοδικό «Βελονισµός της Κίνας» (zhōng guó zhēn jiŭ, 中国 针灸) δηµοσιεύει τον Αύγουστου του 2014 µελέτη µε την οποία αποδεικνύεται η θεραπευτική δράση της θεραπείας µε µαχαίριβελόνα σε ασθενείς µε κήλη µεσοσπονδυλίου δίσκου οσφυϊκής µοίρας14. Το ίδιο περιοδικό στο τεύχος Ιουλίου του 2014 δηµοσιεύει άρθρο για τη συνδυαστική θεραπεία των τεχνικών πυρακτωµένη βελόνα και µικρό µαχαίρι βελόνα σε 58 περιπτώσεις ασθενών µε χρόνια µυϊκή κόπωση στην οσφυϊκή µοίρα15. Σε άρθρο του ίδιου περιοδικού στο τεύχος Μαΐου του 2014 συµπεραίνεται πως η τεχνική µε µαχαίρι-βελόνα έχει καλύτερα αποτελέσµατα στην αντιµετώπιση αυχενικού συνδρόµου απ’ ότι ο συνδυασµός βελονισµού και βεντουζοθεραπείας16. Στο ίδιο περιοδικό τον Ιούνιο του 2014 δηµοσιεύεται άρθρο στο οποίο αποδεικνύεται η αποτελεσµατικότητα της νηµατοειδούς πυρακτωµένης βελόνας στην αντιµετώπιση των συµπτωµάτων της οστεοαρθρίτιδας της επιγονατίδας αλλά και στην προώθηση της ιστικής αναδόµησης17. Στο ίδιο περιοδικό, τεύχος του Μαρτίου του 2014, δηµοσιεύεται κλινική έρευνα για την αντιµετώπιση της µεθερπητικής νευραλγίας, της οποίας το συµπέρασµα είναι πως ο θεραπευτικός συνδυασµός νηµατοειδούς πυρακτωµένης βελόνας µαζί µε µοξοθεραπεία έχει άµεση αναλγητική δράση µε λιγότερες παρενέργειες, ενώ είναι πιο οικονοµική λύση από την χρήση της ουσίας γκαµπαπεντίνη18. Στο ίδιο τεύχος γίνεται σύγκριση του θεραπευτικού αποτελέσµατος του ηλεκτροβελονισµού, του ανθρακικού ασβεστίου και D3 και της τεχνικής βελονισµού πυρακτωµένης βελόνας στην αντιµετώπιση της σκελετικής φθορίασης και την επίδραση που έχουν οι παρεµβάσεις αυτές στην τιµή του φθορίου των ούρων. Συµπεραίνεται ότι δεν υπάρχει σηµαντική διαφορά στη θεραπευτική δράση µεταξύ των τριών παρεµβάσεων αν και η τεχνική της πυρακτωµένης βελόνας και ο ηλεκτροβελονισµός έχουν ευεργετικό ρόλο στην προώθηση της απέκκρισης φθορίου µέσω των ούρων19. Το πιο σηµαντικό περιοδικό για τα βότανα στην Κίνα, το «Βότανα της Κίνας» δηµοσιεύει κλινική έρευνα το Δεκέµβρη του 2013 στην οποία διερευνάται η θεραπευτική δράση της τεχνικής βελονισµού µικρό µαχαίρι-βελόνα σε συνδυασµό µε την βοτανική συνταγή Ντα Τσιν Τζιάο Τανγκ (dà qínjiāo tāng, 大秦艽汤) για την αντιµετώπιση της περιαρθρίτιδας του ώµου και συµπεραίνεται πως ο παραπάνω συνδυασµός έχει καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσµατα από τη χρήση µόνο της τεχνικής βελονισµού µικρό µαχαίρι-βελόνα για την αντιµετώπιση της πάθησης αυτής20.

 

Επίλογος

Η νέα γνώση που κατέχουµε σήµερα µπορεί να εξηγήσει εν µέρει πρακτικές και έννοιες που υπάρχουν εδώ και αιώνες. Η χρήση αυτών των νέων γνώσεων όπως ο συνδετικός ιστός, µπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα τη διαδικασία της διάγνωσης και θεραπείας. Η σηµασία του συνδετικού ιστού στην κινέζικη ιατρική eski.indd 30 13/03/2015 10:10 ΠΜ 31 Απ’ ότι είδαµε παραπάνω ο συνδετικός ιστός παίζει σηµαντικό ρόλο διαγνωστικά στην ψηλάφηση και θεραπευτικά στις τεχνικές βελονισµού πυρακτωµένη βελόνα και µαχαίρι-βελόνα. Δεδοµένου του γεγονότος ότι η ΚΙ εµπλουτίζεται µε αυτές τις νέες γνώσεις, είναι θεµιτό να παρακολουθούµε την εξέλιξη της ΚΙ για να επιβεβαιώσουµε ή να απορρίψουµε την αξία αυτών των νέων γνώσεων.

 

Αναφορές

1. Dick Larson, 1990. The Role of Connective Tissue as the Physical Medium for the Conduction of HealingEnergyin Acupunctureand Rolfing. American Journalof Acupuncture,vol.18, no.3
2. LeslieP. Gartner, JamesL. Hiatt,2002. BRSCell Biologyand Histology.Wolter Kluwer
3. AsimovIsaac,1963.The Human Body. Boston: Houghton Mifflin Co.
4. Mark Lindsay, Chand Robertson, 2008. Fascia: Clinical Applications for Health and Human Performance.Canada: Delmar
5. Kwang-SupSoh,2009. Bonghan CirculatorySystem asan Extension of Acupuncture
Meridians. Journalof Acupunctureand Meridian Studies2(2)pp93−106
6. Kiiko Matsumoto, Stephen Birch, 1998. Hara Diagnosis: Reflections on the Sea. Brookline, Massachusetts:Paradigm Publications
7. Chen Yan,1174.Treatiseon Diseases,Patterns,andFormulas Relatedtothe Unification
of theThreeEtiologies(sān yīn jíyībìngzhèngfānglùn,三因极一病证方论).
8. HuaShou,1366.The OriginalMeaningof the‘Classicof Difficult Issues’(nàn jīngbĕn
yì, 难经本义).
9. WangJuYi, Jason D. Robertson,2008. AppliedChannelTheoryin Chinese Medicine. WangJuYi’sLectureson ChannelTherapeutics.Seattle:EastlandPress
10. Unknown authors, 457 BC – 221 BC.TheYellow Emperor’s Inner Classic (huáng dì nèi jīng, 黄帝内经).
11. Hellene M.Langevin, DadidL.Churchill, James R.Fox, GaryJ. Badger, Brian S. Garra,
Martin H. Krag,2001. Biomechanical responsetoacupuncture needlingin humans.
Journalof AppliedPhysiology91pp.2471–2478
12. Unknown author,1925. Guideto Acupunctureand Moxibustion (zhēn ji zh nán, 针 灸指南).
13. Langevin HM,Churchill DL,Cipolla MJ,2001. Mechanical signalingthrough connectivetissue:amechanismfor thetherapeuticeffectofacupuncture.FASEB Journal15
pp.2275–2282
14. YangXY,Chen ZR,Zhao DC, GuoJ,2014.Clinicalefficacyevaluation of needle-knife
for lumber disc herniation based on surface electromyography signals. Zhongguo
Zhen Jiu34(8)pp.798-800.
15. Zhang HF,2014.Fire needlecombinedwith small needle-knifefor58casesofchronic lumbar musclestrain.ZhongguoZhen Jiu34(6)pp.572.
16. Cao L, Wang F, 2014. Efficacy comparison between needle-knife therapy and acupuncture cuppingforcervicalspondylosisofcervical type.ZhongguoZhen Jiu34(5)
pp.499-502.
17. HuangJ, Li L, Lou BD,Tan CJ, LiuZ,YeY, Huang A, LiX, ZhangW,2014. Efficacyobservation on chrondromalaciapatellaetreated with fire needlingtechniqueat high stresspointsZhongguoZhen Jiu34(6)pp.551-4.
18. HuangSX, Mao M,PuJJ, Chen YH, DengL, Zhao H, Geng MJ, Zhong RF, GuoYJ, Liu
ZS, WangYH,YeYM, Liu J,YangT, Zhao AM, Chen XH, Zhu HY, DuYC, 2014. Clinical research on fire filiform needle combined with mild moxibustion for postherpetic neuralgia.ZhongguoZhen Jiu34(3)pp.225-9.
19. WangT,YangXG,WuZC, ZhouJC, Chen ZJ, HuJ, JiaoY, ZhaoXG,2014. Comparison
of the therapeutic effect on skeletal fluorosis and impact on urine fluoride value among fire needle therapy, electroacupuncture and calcium carbonate D3. ZhongguoZhen Jiu.34(3)pp.213-7.
20. WangYJ, 2013. Analysis of clinical efficacy of combination therapy of small needle knife and DaqinjiuTang in treatment of periarthritis of shoulder. Zhongguo Zhong YaoZaZhi38(23)pp.4164-7.